برآورد مقدار تغذیه ی آب زیرزمینی در اراضی کشاورزی با استفاده از مدل سازی ناحیه غیراشباع مطالعه موردی: دشت نیشابور

به منظور استفاده پایدار از منابع آب زیرزمینی و ارزیابی قابلیت آسیب پذیری آبخوان ، برآورد تغذیه آب های زیرزمینی امری اجتناب ناپذیر است. ایران منطقه ای با اقلیم نیمه خشک است، بنابراین بررسی نقش جریان برگشتی آبیاری در تغذیه آب زیرزمینی و تأثیر روش آبیاری بر مقدار آن، به عنوان راه کاری برای مدیریت بهتر منابع آب زیرزمیینی در آینده، لازم و ضروری است. بر همین اساس در دشت نیشابور در مزرعه ای با کشت گندم، مقدار تغذیه ناشی از روش های مختلف آبیاری (سطحی و بارانی) با استفاده از اندازه گیری رطوبت خاک در ده نقطه برآورد شد. در هشت نقطه چاهک هایی به عمق دو متر و در بقیه، چاهک های به عمق شش متر حفر شد. در هرنیم متر عمق خاک و همچنین عمق 15/0 و3/0 متر حسگر rec نصب شد و به مدت 173 روز رطوبت خاک اندازه گیری شد. سپس از این مقادیر برای شبیه سازی جریان در ناحیه غیراشباع با استفاده از نرم افزارhydrus-2d استفاده شد. مدل برای همه نقاط کالیبره شد و برای برآورد مقدار زهکش از زیر لایه های 2 و 6 متری خاک به کار گرفته شد. متوسط جریان زهکشی شده از عمق های دو متری زمین مجهز به سیستم آبیاری سطحی53 میلی متر برآورد شد. برای زمین آبیاری بارانی مقدار جریان زهکشی شده در نقاط مختلف از 018/0 تا 60 میلی مترتغییر می کرد. که این اختلاف می تواند ناشی از توزیع غیریکنواخت آب باشد. نتایج حاصل از مدل سازی و اندازه گیری های صحرایی حاکی از افزایش رطوبت حجمی در لایه مرزی پایین دست دو چاهک 2 متری در زمین بارانی است. اندازه گیری ها در روز اول برای چاهک های 6 متری سطحی و بارانی رطوبت حجمی 170و 90 سانتی متر نشان می دهد.مقدار جریان زهکشی شده از عمق 6 متری در زمین آبیاری سطحی 6/18 میلی متر و در زمین آبیاری بارانی بسیار اندک و تقریبا صفر بدست آمد.